Er zijn bijna 110.000 gokverslaafden in Nederland, waarvan er slechts 5.000 tot 6.000 hulp zoeken. Vooral voor de mensen die geen hulp zoeken of vinden zijn de gevolgen vaak enorm ingrijpend, zowel voor de verslaafde zelf als diens omgeving. Uit een recente nieuwe meting is gebleken dat de aantallen nu al tussen de 162.000 en 268.000 liggen. Dit varieert van hoog risicospelers (beginnende verslaving) tot volledig in verslaving. Het aantal gokverslaafden zal naar verwachting alleen nog maar toenemen door het legaliseren van online kansspelen.
Bron: Kruize, A., Snippe, J. & de Muijnck, J. (2021). Nieuwe meting modernisering kansspelbeleid
Het SolutionS Kenniscentrum Gokverslaving richt zich op het verzamelen en verspreiden van kennis op het gebied van gokverslaving. Tevens neemt het deel aan wetenschappelijk onderzoek. Ons domein omvat het verslaafde brein zelf, verslavingsgedrag, de verschillen tussen verslavingen en de daadwerkelijke gokindustrie en verslavingswereld. Wij verdiepen ons bovendien in het proces waarin het systeem van de verslaafde zich bevindt, en de leefgebieden waar in verslaving schade of achterstand is opgelopen. Deze kennis vergaren wij onder meer door nauw contact te onderhouden met het AMC, kennisinstituut Trimbos en gokaanbieders, evenals met andere instellingen en het Nibud. Wij hebben directe contacten met (ex) cliënten, en leren hen deze kennis zelf toe te passen – maar ook weer te verspreiden in de buitenwereld.
Middels het verzamelen en verspreiden van kennis over gokverslaving, hopen wij ook meer begrip te creëren, en daarmee minder schaamte en taboe rondom gokverslaving te creëren.
Ons team bestaat uit specialisten op het gebied van verslaving / gokverslaving. Het zijn GGZ geschoolde professionals, psychiaters, (verslavings-)artsen, ervaringsdeskundigen, maatschappelijk werk en experts op verschillende leefgebieden. Zij zijn onderdeel van het kenniscentrum maar allen ook werkzaam in de dagelijkse zorgpraktijk.
Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar de werking van het brein van mensen met een gokverslaving. Daaruit worden, behalve overeenkomsten, steeds meer verschillen zichtbaar met middelenverslaving. Door steeds meer inzichten te krijgen in hoe het brein werkt, kunnen wij ook onze behandeling blijven aanpassen en verbeteren. Er vindt dan ook met regelmaat overleg plaats tussen SolutionS en Dr. Ruth van Holst, werkzaam bij het Amsterdam UMC – locatie AMC, expert op het gebied van gokverslaving en het brein. Het gezamenlijke doel is mensen met een gokverslaving nog beter te kunnen helpen. Op dit moment is er binnen het AMC een onderzoek gaande over mensen met enkel gokverslaving en de impact op concentratie en focus.
Mensen kunnen verslaafd raken aan middelen, maar ook aan bijvoorbeeld gokken en gamen – en zelfs aan eten of seks. Deze verslavingen worden gedragsverslavingen of procesverslavingen genoemd. Bij een gedragsverslaving worden er geen drugs ingenomen. Het gevoel dat gedragsverslaafde mensen krijgen is wel vergelijkbaar met het gevoel dat inname van drugs veroorzaakt.
Bij een gedragsverslaving wordt het fijne gevoel veroorzaakt door twee dingen:
Door het uitvoeren van de handeling, in dit geval door te gokken, komt dopamine vrij in de hersenen. Het beloningscentrum in de hersenen wordt dan indirect gestimuleerd. Bij inname van drugs wordt het beloningssysteem direct gestimuleerd, doordat de verslavende stoffen doordringen in de hersenen. Mensen die gedragsverslaafd zijn, willen in veel gevallen afleiding zoeken van hun echte leven. Elke keer dat zij de handeling verrichten komt dopamine vrij. Het fijne gevoel dat hierbij ontstaat is verslavend. Doordat er regelmatig dopamine vrijkomt is het verslavende proces vergelijkbaar met een drugsverslaving. Omdat de werking van een gedragsverslaving (en de betrokkenheid van de hersenen) nog niet erg lang bekend is, zijn sommige gedragsverslavingen nog niet erkend als een ziekte. Mensen die gedragsverslaafd zijn, hebben een vergelijkbare drang tot herhaling, verlies van controle, en tolerantie-opbouw als drugsverslaafden.
Goed of slecht: iedereen die gokt, hoopt te winnen. De kans om te winnen is een groot deel van het plezier. Het is altijd een goed idee om optimisme in gokken te combineren met een gezonde dosis realisme. De realiteit is dat de meeste mensen niet winnen als ze gokken. Wanneer iemand een grote overwinning behaalt, kan hij of zij te optimistisch worden over de kansen om opnieuw te winnen. Winnen is puur geluk, en wordt niet beïnvloed door optimisme. De beste aanpak is om gokken te behandelen als elke andere vorm van entertainment die je met geld koopt. Als je wint, is het een bonus. Zo niet, dan heb je hopelijk wat plezier gehad met spelen.
Probleemgokkers besteden veel tijd, energie en geld aan gokken. Na een tijdje verliezen, beginnen ze hun uitgaven als een “investering” te beschouwen. Frequent irrationeel denken, mythen, magisch denken en overtuigingen geven probleemgokkers en gokverslaafden ‘redenen’ om door te gaan met gokken, ondanks dat ze problemen hebben op één of alle gebieden van hun leven. Het is aangetoond dat gokkers die deze verkeerde overtuigingen hebben, vatbaarder zijn voor overmatig gokken.
Mensen kunnen verslaafd raken aan middelen, maar ook aan bijvoorbeeld gokken en gamen – en zelfs aan eten of seks. Deze verslavingen worden gedragsverslavingen of procesverslavingen genoemd. Bij een gedragsverslaving worden er geen drugs ingenomen. Het gevoel dat gedragsverslaafde mensen krijgen is wel vergelijkbaar met het gevoel dat inname van drugs veroorzaakt.
Bij een gedragsverslaving wordt het fijne gevoel veroorzaakt door twee dingen:
Door het uitvoeren van de handeling, in dit geval door te gokken, komt dopamine vrij in de hersenen. Het beloningscentrum in de hersenen wordt dan indirect gestimuleerd. Bij inname van drugs wordt het beloningssysteem direct gestimuleerd, doordat de verslavende stoffen doordringen in de hersenen. Mensen die gedragsverslaafd zijn, willen in veel gevallen afleiding zoeken van hun echte leven. Elke keer dat zij de handeling verrichten komt dopamine vrij. Het fijne gevoel dat hierbij ontstaat is verslavend. Doordat er regelmatig dopamine vrijkomt is het verslavende proces vergelijkbaar met een drugsverslaving. Omdat de werking van een gedragsverslaving (en de betrokkenheid van de hersenen) nog niet erg lang bekend is, zijn sommige gedragsverslavingen nog niet erkend als een ziekte. Mensen die gedragsverslaafd zijn, hebben een vergelijkbare drang tot herhaling, verlies van controle, en tolerantie-opbouw als drugsverslaafden.
De samenleving beschouwt gokken als een ongevaarlijke vorm van amusement, en ziet probleemgokken slechts als een teken van morele zwakte. Veel probleemgokkers blijven gokken omdat het gedrag door de samenleving wordt gedoogd en het volledig legaal is, ook al is hun leven mogelijk negatief beïnvloed. Ze hebben moeite om te zien wat “fout” is.
Een gedragsverslaving kan lichamelijke, sociale, relationele en financiële gevolgen hebben. Veel gedragsverslavingen resulteren in een sociaal isolement. Dit betekent dat vrienden en familie de verslaafde steeds minder zien, waardoor de verslaafde vereenzaamt. De verslaafde zet het sociale leven aan de kant om maar te kunnen blijven gokken. Bij een adequate en efficiënte behandeling van een gokverslaving wordt daarom altijd de familie, het systeem, intensief betrokken.
Gokproblemen kunnen lang verborgen blijven. Een gokverslaving is ook moeilijker te herkennen dan een middelenverslaving, want het heeft niet dezelfde lichamelijke gevolgen – bijvoorbeeld de geur van alcohol of de aftakeling die we zien bij middelengebruik. Veel gezinnen zijn dan ook diep geschokt als ze horen hoeveel geld er is verloren gegaan. Sommige relaties overleven een gokverslaving niet. Andere gezinnen worstelen zich door de moeilijkheden heen en groeien samen sterker. Mensen kunnen herstellen van het problematisch gokken, maar het kost tijd en geduld om alles te verwerken.
Geldproblemen: Het meest voorkomende probleem is het verlies van geld, spaardeposito’s en eigendommen die verloren zijn gegaan. Deze geldcrisis verzaakt gevoelens van angst en boosheid bij de gezinsleden. Het gevoel verraden te zijn door iemand die je volledig vertrouwt is in de regel zeer traumatiserend.
Emotionele problemen en relatieproblemen: Gokproblemen veroorzaken sterke gevoelens. Familieleden kunnen zich schamen en zich gekwetst, bang, boos, verward en wantrouwend voelen. Deze gevoelens maken het moeilijker om problemen op te lossen. De persoon die gokt, kan zelfs ontkennen dat er een probleem is.
Isolatie: Veel partners willen emotioneel of fysiek niet dicht bij de persoon die hen pijn heeft gedaan, zijn. Veel mensen met gokproblemen mijden andere mensen, omdat ze zich schamen. Dit maakt het moeilijk om liefde en ondersteuning te krijgen. Vriendschappen kunnen eindigen door onbetaalde schulden.
Iemand die gokverslaafd is blijft spelen, zelfs wanneer de financiële problemen zich torenhoog opstapelen. Relaties, werk of studie worden verwaarloosd. De spanning van het gokken brengt iemand in bijna dezelfde roes als iemand die dronken of high is. Met die roes verdringt men alle vervelende gedachten. Ook een gokverslaving kent onthoudingsverschijnselen, zoals slaapstoornissen, paniekreacties, geïrriteerd raken, maagklachten, hoofdpijn en depressiviteit. Hoe zwaar en hardnekkig deze verslaving is, blijkt wel uit het feit dat van alle verslavingen suïcide en suïcidepogingen onder groep verslaafden het grootst is. Schaamte, schuld (materieel en moreel) en ingebeelde uitzichtloosheid spelen hierbij een grote rol.
De meest voorkomende redenen die mensen geven om te gokken zijn onder meer om geld te winnen en voor plezier, opwinding of amusement. Gokken kan ook een ontsnapping zijn aan de dagelijkse beslommeringen. Af en toe je zorgen vergeten is waarschijnlijk gezond – zolang de activiteit die is gekozen om die zorgen te vergeten, niet meer problemen veroorzaakt. Gokken, en vooral machine gebaseerd gokken, kan een krachtige ontsnapping zijn: het is niet moeilijk om de tijd en de hoeveelheid geld die je hebt uitgegeven, uit het oog te verliezen. Het is niet ongebruikelijk dat mensen uren achter een machine zitten zonder op te staan, zelfs niet om te eten en te plassen.
De toenemende beschikbaarheid van gokmogelijkheden maakt het steeds moeilijker om je te onttrekken aan de activiteit van het gokken. Dat is jammer, want hoe meer beslissingen mensen moeten nemen om tot gokken te komen, hoe kleiner de kans is dat ze daadwerkelijk gaan gokken. Studies tonen aan dat mensen van wie een ouder gokproblemen heeft (of beide ouders), een groter risico lopen om zelf een probleemgokker te worden.
De structurele kenmerken en het gebruik van technologie in de spellen maken het voor sommige spelers spannender en aantrekkelijker. Daarbij kun je denken aan het gebruik van licht, geluid of andere visuele effecten. Het ontwerpen van gokautomaten is een vorm van beeldende kunst geworden. De exotische thema’s met watervallen, pratende standbeelden, gladiatoren en fantastische prijzen voor de winnaars – geen van deze dingen zou in een groot casino misstaan. Casino’s kunnen een tijdelijke ontsnapping bieden aan de dagelijkse routine. De extravagante omgeving kan mensen er soms toe aanzetten meer risico’s te nemen en met meer geld te gokken dan ze hadden gepland.
De gokindustrie is ook erg goed in het adverteren van de winnaars. Winnaars worden altijd glimlachend gefotografeerd, met gigantische cheques in de hand. Knipperende lichten en rinkelende bellen gaan altijd gepaard met een grote jackpotwinst in een casino. Het is normaal om te denken: “Waarom zou ik dat niet kunnen zijn?”. Veel mensen gokken om de kans om te winnen, maar grote jackpotwinnaars zijn zeldzaam. Behandel gokken dus als elke andere vorm van entertainment die geld kost.
Een ander aspect van gokken dat spelers kan beïnvloeden, is het onvermogen om te voorspellen wanneer iemand zal winnen. Sommige spelers hebben moeite om het spel te verlaten nadat ze geld hebben verloren, vooral als ze het gevoel hebben dat de volgende draai een winnaar kan zijn. Een grote overwinning versterkt de drang om te blijven inzetten. De gokker zal zich de overwinning herinneren en hoopt altijd dat het nog een keer kan gebeuren. Variabele ratio-versterking betekent dat je nooit weet wanneer je gaat winnen bij gokken, waardoor de uitbetalingen onvoorspelbaar zijn. Wetende dat elk spel je een nieuwe kans geeft om te winnen, kan het soms moeilijk maken om te stoppen. Veel gokkers raken verstrikt in een patroon waarbij ze zichzelf keer op keer vertellen: “Nog maar vijf minuten”, maar ze kunnen nog steeds niet weggaan. Resultaten zijn bij gokken op korte termijn altijd onvoorspelbaar.
"*" geeft vereiste velden aan