Zelfmoord bij gokverslaving

World Mental Health Day
Schaamte, stemming, depressie en andere risicofactoren

Elke 40 seconden verliest iemand het leven aan zelfmoord. Vandaag, 10 oktober, is het World Mental Health Day. Dit jaar ligt de focus op zelfmoord en het voorkomen ervan, aan de rol die wij hierin allemaal kunnen spelen. Wij besteden vandaag extra aandacht aan schaamte, stemming, depressie en andere risicofactoren die het aantal zelfmoorden bij gokverslaving verhogen.

De rol van schaamte

Bij alle verslavingen, zowel middelen- als procesverslavingen, speelt schaamte een rol. Er bestaat gezonde schaamte, maar ook ongezonde schaamte. Gezonde schaamte heeft verschillende functies. Zo laat het onze grenzen en beperkingen zien, leert het ons om hulp te vragen en in te zien dat we niet alles alleen kunnen, laat het ons voelen wanneer we tegen onze of andermans grenzen lopen, geeft het ons bescheidenheid en brengt het ons dichter bij de ander.

Ongezonde schaamte kan een verslaving echter juist in stand houden en het herstel belemmeren. Dat komt onder meer doordat schaamte: 


• Leidt tot angst voor (echt) contact;
• Leidt tot geheimen en een dubbelleven;
• Mensen verwijdert van anderen;
• Mensen verwijdert van zichzelf;
• Zorgt voor een voortdurend gevoel van hopeloosheid, alertheid en spanning;
• Ons gevoel van eigenwaarde en ons zelfbeeld naar beneden haalt.

Juist deze ongezonde schaamte zorgt ervoor dat mensen met een gokverslaving te lang door lopen zonder hulp te zoeken. Daarbij is een gokverslaving vaak nauwelijks te herkennen voor de omgeving en zijn gokverslaafden goed in staat een dubbelleven te leiden. Het uitkomen van een gokverslaving komt vaak als totale verrassing voor de omgeving. Er werd vaak al wel wat afwijkend gedrag opgemerkt, zoals afwezigheid en chagrijnigheid, ontwijkend of onbereikbaar gedrag. Aan een gokverslaving wordt echter niet eerder gedacht, vooral omdat iemand met een gokverslaving vaak nog ‘normaal’ lijkt te functioneren. Dit maakt het om hulp vragen des te moeilijker, want er is veel angst voor de oordelen van anderen. Deze ongezonde schaamte is één van de meest gerapporteerde emoties bij mensen die psychotherapie zoeken. Onder hen die geen hulp zoeken is deze schaamte zo mogelijk nog groter. Mensen met een gokverslaving komen achter gesloten deuren soms zo diep in de problemen, dat zelfmoord serieus wordt overwogen: liever er niet meer, zijn dan alle mensen onder ogen te moeten komen.

Risico op zelfmoord vijftien keer hoger bij gokverslaving

Het is al langer bekend dat zelfmoord onder mensen met een gokverslaving veel voorkomt. Voor een recent onderzoek in Zweden werden ruim tien jaar lang 2100 mensen met een gokverslaving gevolgd. In deze periode zijn 67 van deze mensen overleden, van wie 21 als gevolg van zelfmoord. Dit betekent dat de kans op overlijden 1.8 keer zo hoog is als in de algemene populatie. Het risico op zelfmoord is hiermee zelfs vijftien keer zo hoog gebleken als in de algemene populatie * . Onder de groep mensen die zijn overleden als gevolg van zelfmoord, was er vaak sprake van een depressie naast de gokverslaving.

Behalve ongezonde schaamte en depressie zijn er nog andere factoren die het risico op zelfmoord kunnen vergroten bij mensen met een gokverslaving. In ander recent onderzoek werd geconcludeerd dat naast stemmingsproblematiek ook middelenmisbruik en cluster B persoonlijkheidsproblematiek zorgen voor een significant hoger risico op zelfmoordgedachten en -pogingen. Ook zijn er specifieke persoonlijkheidstrekken die aan dit risico bij lijken te dragen, namelijk impulsiviteit en emotionele ontregeling.

Wat kunnen we doen?

Kennis over deze risicofactoren kan ons veel brengen. In de behandeling kan men alert zijn op signalen van stemmingsproblemen en middelengebruik. Ook kan ingezet worden op het aanleren van copingstrategieën wanneer er sprake lijkt te zijn van impulsiviteit en emotionele ontregeling. Onder andere door het creëren van meer bewustzijn in de maatschappij en het verminderen van stigma kan ongezonde schaamte makkelijker doorbroken worden. Zo kunnen we er samen aan werken om stukje bij beetje het risico op zelfmoord bij deze groep verminderen.

Bas Brons
Behandelaar / specialist in gokverslaving

 

---

 

* Het percentage sterfgevallen in zijn geheel en het percentage zelfmoorden is vergeleken met data over sterfelijkheid en zelfmoord in de gehele Zweedse populatie. De onderzoekers hebben daarvoor data gebruikt van een “open access service” op de officiële website van Statistics Sweden (Zweedse CBS). Deze gegevens worden daar weergegeven als aantal sterfgevallen en zelfmoorden per 100.000. Er is bij het maken van de vergelijking rekening gehouden met leeftijd en geslacht. Het percentage sterfgevallen en zelfmoorden dat je zou verwachten in een groep met even veel mannen en vrouwen van dezelfde leeftijd uit de algemene populatie als de 2100 gokverslaafden is dus vergeleken met het huidige gevonden percentage bij gokverslaafden.

In Nederland worden in de steekproeven van het CBS meestal geen mensen uit de “klinische populatie” (mensen die opgenomen zijn) gebruikt. De auteurs van het artikel omschrijven echter niet hoe dat in Zweden zit.

Bronnen:

1. Gilbert & Andrews (1998)
2. Andrews et al. (2000)
3. Karlsson & Håkansson (2018)
4. Bisschof et al. (2015)
5. Mallorqui-Bagué et al (2018)