Nadat u de diagnose ‘verslaving’ heeft gesteld en dit met de patiënt besproken heeft, is het belangrijk dat de patiënt openstaat voor een behandeling van deze verslaving. Vervolgens kunt u, samen met de patiënt, de juiste behandeling kiezen voor de individuele verslavingsproblematiek.
Er zijn verschillende vormen van behandeling, die vaak ook gecombineerd aangeboden worden. Zo zijn er verschillende soorten medicatie, die onder andere het ontgiftingsproces ondersteunen, verschillende manieren van psychosociale interventie, die variëren in duur en intensiteit, en verscheidene vormen van alternatieve behandelwijzen.
Er zijn verschillende soorten medicatie, die met verschillende doelen worden ingezet bij een verslaving.
Je kunt deze medicijnen indelen in drie categorieën:
Ontwenningsmedicijnen, meestal benzodiazepines, worden gebruikt om het detoxificatieproces, in de volksmond afkicken genoemd, milder te laten verlopen. Bij veel verslavingen kan het stoppen met of afbouwen van het middel tot ontwenningsverschijnselen leiden, die door deze medicijnen afgezwakt worden in intensiteit. Deze medicijnen zijn nadrukkelijk bedoeld voor kortdurend en ondersteunend gebruik, mede omdat de patiënt ook aan deze ontwenningsmedicijnen verslaafd kan raken.
Middelen die hiervoor gebruikt worden zijn o.a. Librium, Oxazepam, Diazepam en Methadon. Het is zeer belangrijk dat het gebruik van deze middelen in combinatie met een behandeling en gecontroleerd detoxificatieproces gebeurt.
De NHG-standaard voor Problematisch Alcoholgebruik raadt aan om bij overactiviteit, angst, verhoogde prikkelbaarheid of tremoren een week lang librium voor te schrijven, tenzij het om oudere patiënten of patiënten met leverschade gaat; dan geniet oxazepam de voorkeur.
Zuchtremmers zorgen ervoor dat de zucht naar een bepaald middel afzwakt. Hierdoor kan de patiënt mogelijk beter met die zogenoemde ‘cravings’ omgaan. Het zijn echter helaas geen wondermiddelen; de verslaving wordt enkel onderdrukt door deze medicijnen en niet behandeld. Voorbeelden van zuchtremmers zijn Naltrexon en Topamax. De NHG-standaard beveelt het gebruik van deze middelen echter niet aan in de huisartspraktijk, tenzij er overleg wordt gepleegd met een instelling voor verslavingszorg.
Aversie middelen zorgen ervoor dat gebruik van middelen weerzin opwekt, doordat er een lichamelijke reactie zoals misselijkheid of hartkloppingen, optreedt. Dit middel kan als een soort stok achter de deur dienen, omdat de patiënt weet dat er fysieke consequenties optreden wanneer hij of zij toch gebruikt. Nadeel is echter dat wanneer de verslaving niet wordt behandeld, de consequenties van gebruik voor de patiënt steeds minder een rol gaan spelen.
Een aversiemiddel dat wordt gebruikt bij alcoholverslaving is Refusal. Het voorschrijven van aversiemiddelen zonder contact met een verslavingszorginstelling is echter niet aan te raden volgens de NHG-standaard.
Psychosociale interventie heeft als doel om de verslaving te beïnvloeden door directe of indirecte verbale communicatie met de patiënt. Het doel van deze interventie ligt drie verschillende vlakken:
Er zijn verschillende vormen van psychosociale interventie. Deze vormen zijn grofweg te verdelen in vier categorieën*:
Motiverende gespreksvoering
Motiverende gespreksvoering gebeurt op basis van een hulpverlenersrelatie en samenwerking. De gesprekken zijn erop gericht om de motivering tot gedragsverandering te expliciteren en te verhogen.
Vooral patiënten die nog niet gemotiveerd zijn om hun probleem aan te pakken, kunnen bij deze manier van psychosociale interventie gebaat zijn. De effectiviteit van deze vorm van interventie is in niet-klinische populaties hoger dan wanneer geen enkele vorm van behandeling plaatsvindt.
Het resultaat van deze behandelwijze is wel afhankelijk van de hulpverlener; artsen en psychologen behalen positievere resultaten dan niet-academisch geschoolde hulpverleners.
Motiverende gespreksvoering is een belangrijk onderdeel van een behandeling, maar is op zichzelf vaak niet voldoende om een patiënt met verslavingsproblematiek te behandelen.
Eenmalige en kortdurende interventies
Eenmalige en kortdurende interventies zijn interventies van 5 tot 30 minuten, waarin gesprekstechnieken gebaseerd op motiverende gespreksvoering worden gecombineerd met een advies en verschillende kleine procedures zoals evaluatie van de fysieke conditie van de patiënt.
Deze interventies kunnen eenmalig zijn of bestaan uit meerdere gesprekken binnen een aantal maanden. De effectiviteit van eenmalige en kortdurende interventies in de eerste lijn is klein tot middelmatig, maar deze interventies genieten de voorkeur boven het ontbreken van een vorm van psychosociale interventie.
Cognitief gedragstherapeutische interventies
Cognitieve gedragstherapie gaat uit van middelenmisbruik als aangeleerd gedrag dat kan worden beïnvloed door leer-ervaringen. De therapie bestaat uit verschillende interventies die de gewoonte van middelengebruik proberen te veranderen en cognitieve en gedragsvaardigheden aan te leren om beter om te gaan met problemen. Deze interventies verschillen in duur, aard, inhoud en samenhang en zijn effectief door de combinatie. Tot deze interventies behoort onder andere sociale vaardigheidstraining, zelfcontrole vaardigheden, cue exposure, gedragsgerichte partnerrelatie en gezinstherapie, groepstherapie, zelfhulp materialen en community reinforcement approach.
Cognitieve gedragstherapie is effectiever dan de standaard behandeling (algemene counseling aangevuld met praktische hulp) en biedt door de veelzijdigheid hulp op meerdere vlakken.
Zelfhulpgroepen en de Twaalf stappen benadering
Zelfhulpgroepen zijn bijeenkomsten van (ex-)verslaafden die zichzelf en elkaar willen helpen bij hun verslavingsproblematiek. De bekendste vorm hiervan zijn de “Anonymous”-varianten, zoals Alcoholics Anonymous (AA), Narcotics Anonymous (NA) en Gamblers Anonymous (GA), die ervan uitgaan dat verslaving een ziekte is en zich richten op verandering van persoon en gedrag door het doorlopen van twaalf ontwikkelingsstappen. Deze twaalfstappen benadering is de basis voor verschillende professionele interventiemodellen binnen de gezondheidszorg, zoals het 12 Stappen Model, dat door SolutionS gebruikt wordt.
* Multidisciplinaire Richtlijn Alcohol: Stoornissen in het gebruik van Alcohol (2009)
Wist u dat SolutionS periodiek seminars organiseert over verslaving voor huisartsen en POH-GGZ. Deelname levert u drie accreditatiepunten op. Lees meer over het seminar.
"*" geeft vereiste velden aan