Hoe sport en beweging jou helpen herstellen

Bij SolutionS werken we volgens het 12 stappen Minnesota model. Voor elke soort verslaving kunnen de 12 stappen worden toegepast, of het om middelen- (drank, drugs, medicatie) of procesverslavingen (gokken, eten, seks) gaat; dat maakt niet uit. Deze manier van afkicken, herstellen en clean blijven werkt, zeker in samenwerking met verschillende zelfhulpgroepen. Een belangrijk onderdeel van de behandeling in de kliniek is sport: van voetbal, volleybal en basketbal tot boot camps en fitness, en van running therapie tot yoga – nog los van alle andere oefeningen. Dat combineren we bovendien met psychomotorische therapie en hartcoherentie. Waarom is sport en beweging zo belangrijk voor jouw herstel?

Bob van Heijningen is een bekend gezicht bij SolutionS. Dat is niet zo gek; hij werkt hier inmiddels al bijna tien jaar. “Sport loopt als een rode draad door mijn leven. Zo gaf ik veel trainingen bij skiverenigingen en werkte ik in het praktijkonderwijs. Bij SolutionS voel ik me enorm op mijn plek; ik kan met de inhoud bezig zijn, echt met lesstof aan de slag.”

Tegenwoordig heeft Bob een ‘partner in crime’ aan Irene Groters-van Wegen. Irene is psychomotorisch therapeut, wat inhoud dat ze therapie geeft met behulp van bewegingsoefeningen. Daardoor wordt de cliënt zich bewust van zijn gedrag, lichaamssignalen en lijf. “Ik zit bij de sportafdeling omdat daar het bewegingsaspect in zit, maar vooral omdat er veel gedrag te zien is. Het is goed dat cliënten daarvan bewust worden gemaakt; oud gedrag wordt herkend en nieuw gedrag geoefend.” Irene werkt sinds een paar maanden bij SolutionS, en heeft hiervoor onder meer in het onderwijs gezeten en bij een centrum voor eetstoornissen gewerkt. “Omdat ik daar als ervaringsdeskundige werkte en eetstoornissen en verslaving veel overeenkomsten hebben, kan ik hier mijn eigen ervaring inzetten.”

Spiritualiteit is geen vies woord

Het woord God of hogere macht komt vaak voor in de 12 stappen, laat dit je niet afschrikken. Het hoeft niet perse met religie te maken te hebben, hier kan zelf een invulling aan worden gegeven. Een hogere macht wordt door jezelf gekozen, dat kan bijvoorbeeld een persoon zijn, de groep, het programma, de natuur of een religieuze god.

Bij SolutionS speelt spiritualiteit een grote rol, zo ook bij de sportafdeling. Irene: “Jezelf voeden op spiritueel gebied, maakt je als mens krachtiger. Wij laten zien dat spiritualiteit niet zweverig hoeft te zijn.” Spiritualiteit gaat over zingeving. Voor veel mensen is dat een geloofsovertuiging, of een hogere macht. “Wij laten met oefeningen, zoals vanuit aikido, zien hoe je spiritualiteit kunt gebruiken om in balans te komen en in je kracht te staan: het bevindt zich onder je neus! Je lijf liegt niet”, vult Bob aan. “Binnen het programma krijgen cliënten veel theorie, zoals cognitieve gedragstherapie. Wij proberen hen de theorie meer te laten voelen, en daardoor een plek te geven – dingen anders te beleven.”

Bob en Irene laten mensen ontdekken dat het lijf hen veel signalen geeft waarop ze mogen vertrouwen, en dat ze die signalen en dat lijf altijd bij zich hebben; een mooie tool. Je wordt je daardoor meer bewust van wat er gebeurt in je lijf en hoe je dat beleeft. Dat geeft een meer gebalanceerd leven dan wanneer je het alleen vanuit je hoofd doet. “Dat is vooral leuk bij psychofysieke training”, merkt Bob op. “Veel cliënten zijn zich hiervan een leven lang niet bewust geweest. Er gaat dus echt een wereld voor hen open. En dat terwijl het zo’n basaal iets is, zo basis. Maar als het deurtje nooit open gezet is, dan weet je dat niet. Wij laten hen dat deurtje zien.”

Zelfvertrouwen bouwen

Sport zorgt ook voor een uitlaatklep: even alles loslaten. Bewegen, plezier hebben in dingen beleven en ook van kleine dingen (leren) genieten. Het is een soort ontdekking: wat vind ik nou leuk? Inspanning versus ontspanning is belangrijk. Irene: “In sport kom je veel dingen tegen. Je gaat ontdekken wat het lijf allemaal kan, ook nadat het jaren verwaarloosd is. En dan is er natuurlijk het gezonde stuk, van je lichaam weer fit maken. Een grote pijler is ook zelfvertrouwen. Dat heeft vaak een deuk opgelopen. We proberen mensen weer in hun kracht te krijgen. Terug in je ‘girlpower’. Eén van de basisdingen in ontwikkeling van zelfvertrouwen is zelfreflectie en zelfbeheersing. Daarin kun je in sport en beweging veel laten zien en voelen. Mensen die een ‘ik moet winnen’ mentaliteit hebben, zien ook ineens dat er samen gespeeld kan worden.”

Leer signalen herkennen

Het gedrag dat iemand laat zien in sport is een omgangsmanier met anderen. Je wordt dus gewezen op (oud) gedrag en dat is heel tastbaar. Zo voel je je minder stuurloos en machteloos. Dit heeft te maken met het leren vertalen van signalen. “Wij gebruiken veel metaforen”, legt Bob uit. “Zo hebben we een oefening die ‘de blinde loop’ heet. Het is lastig uitleggen, maar het heeft ermee te maken dat veel cliënten het ‘stop-signaal’ niet voelen en dus letterlijk tegen de muur aanlopen. Dat stop-signaal hebben ze uitgezet in hun hoofd. Als we de muur gebruiken als metafoor voor herstel, en je zit zo dicht bij je middel dan werkt het stop-signaal niet en ga je gebruiken.”

Bij het Minnesota model ligt grote nadruk op naasten. ‘Samen’ is een belangrijk thema, ook in herstel. Alleen red je het niet. Stap 3 van het model is dan ook goed terug te zien bij de sportafdeling: je hebt een ander nodig. Je kunt het allemaal alleen doen, maar als je samenspeelt dan kun je een beter resultaat neerzetten. Het gaat om hulp vragen en hulp krijgen en aannemen. Bovendien is feedback krijgen onmisbaar, je hebt nu eenmaal ook je eigen blinde vlekken. Bij de sport wordt dat meteen duidelijk en voelbaar.

Omgaan met stress

Iedereen heeft stress, en er bestaat geen training die dat volledig weghaalt. Als je dat kunt accepteren, zijn er tools om er beter mee om te gaan. Hartcoherentie is daarvan een voorbeeld. Bob: “Hartcoherentie gaat over emotieregulatie en stress reductie, dat is een meer fysiologische benadering. We hebben zo’n 1400 hormonen in ons lijf. Die kunnen goed samenwerken, maar ook goed dwarsliggen. Bij de hartcoherentie krijgen mensen hier meer inzicht in.”

Ons autonoom zenuwstelsel wordt geraakt door stress. Door je ademhaling onder controle te krijgen, kun je het autonome zenuwstelsel weer in ruststand krijgen. “Simpel gezegd: we hebben een gaspedaal en een rem. Het gaspedaal is je sympathische systeem. De rem is parasympathisch. Voor een groot deel is dat gekoppeld aan je ademhaling en emotie. En dat kun je voor een groot deel met oefeningen beïnvloeden. Bij hartcoherentie leggen we uit hoe het werkt in het systeem, daarna gaan we er echt mee oefenen en werken. We geven opdrachten en er is een werkboek.” Je krijgt ademhalingsoefeningen en raakt echt getraind. Door middel van bio feedback met de balance manager, krijg je inzichtelijk wat je kunt invoeren. We doen oefeningen in tweetallen en in de groep en ervaren: ‘als je dit doet, hoe kun je dan in zo’n oefening bewust blijven van je ademhaling, om zo coherent mogelijk te zijn en jezelf weer in balans te krijgen?’.

Als je verslaafd bent, leidt stress tot gebruik; dat is een manier om minder te voelen. Bij sport en beweging krijg je een tool aangereikt die superdicht bij henzelf staat: je lijf, dat je kunt gebruiken om anders te leren omgaan met stress!