Toen ik, Michael de Munnik in 2018 aantrad als directeur van SolutionS-Center, maakte ik kennis met veel medewerkers. In die gesprekken kwam vaak de vraag naar onze behandelresultaten naar voren. Behandelaren vertelden enthousiast over de vele patiënten die hun leven hadden herpakt. Dankbrieven van ex-patiënten werden regelmatig aangehaald als bewijs van succes. Maar toen ik vroeg hoe het ging met de patiënten van wie we niets meer hoorden, bleef het stil. Verpleegkundigen in het ziekenhuis hadden een ander perspectief. Zij zagen vooral patiënten die hun behandeling na enkele dagen afbraken. Dus hoe goed deden we het eigenlijk? Niemand wist het precies.
Wel was er tussen 2010 en 2013 een eenmalig onderzoek gedaan naar het ‘succescijfer’ van onze behandeling: ruim 80% van de ondervraagden had in de voorgaande maand geen alcohol gedronken. Toen ik hierover sprak met andere verslavingszorginstellingen, bleek hetzelfde patroon. Men had goed zicht op patiënten direct na hun behandeling, maar wat er daarna gebeurde bleef vaak onbekend—totdat iemand zich met een terugval opnieuw meldde.
Ook in internationale literatuur is er weinig onderzoek naar langetermijnherstel bij verslaving. Studies volgen patiënten vaak tot twaalf maanden na hun behandeling, maar zelden langer. We weten echter dat herstel tijd kost: na een eerste volledig abstinent jaar duurt het gemiddeld nog vijf jaar voordat we van duurzaam herstel kunnen spreken (Michael Dennis, 2007 – https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0193841×07307771). Onderzoek zou dus een veel langere periode moeten beslaan.
Om meer inzicht te krijgen in onze behandelresultaten, startten we in 2018 en 2019 gesprekken met andere verslavingszorginstellingen over een gezamenlijk onderzoek. Al snel ging het gesprek over praktische zaken: welke vragen moesten gesteld worden, welk systeem zou gebruikt worden, en hoe zat het met de kosten? De complexiteit leek een snelle samenwerking in de weg te staan.
Daarom besloten we bij SolutionS-Center zelf alvast te starten, met de gedachte dat een breed onderzoek nog jaren op zich kon laten wachten. Achteraf een goede keuze: inmiddels doen we al zes jaar doorlopend onderzoek naar het herstel van onze patiënten. De gezamenlijke initiatieven met andere partijen hebben sindsdien weinig vooruitgang geboekt.
Resultaten op basis van 2.500 meting onder 1.300 patiënten
In maart 2025 maakten we de balans op na zes jaar continu herstelonderzoek. Inmiddels beschikken we over bijna 2.500 metingen van meer dan 1.300 unieke patiënten. Veertig procent daarvan was in behandeling voor drugs (cocaïne of cannabis), zestig procent voor alcohol. Hieronder presenteren we enkele van de belangrijkste en opvallendste bevindingen.
Daarbij is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat metingen zijn gedaan bij ex-patiënten, die:
- De gehele behandeling hebben afgerond, waardoor we het effect meten van onze behandelaanpak.
- Hebben gerespondeerd op de vragenlijsten. In dit geval is dat 45%.
- Primair in behandeling kwamen voor een overwegend alcohol- of drugsverslaving (en dan met name cannabis of cocaïne).
Na drie jaar is ruim 85% abstinent van het middel waarvoor is behandeld
Meer dan 85% geeft aan abstinent te zijn van het middel waarvoor ze in behandeling kwamen. Dat wil zeggen dat ze in de voorgaande maand niet hebben gebruikt. In de loop der jaren is dat percentage behoorlijk stabiel gebleven.
De doorgetrokken lijn betreft alle ex-patiënten ongeacht hoe lang ze op dat moment uit zorg zijn. De stippellijn betreft alleen patiënten die op het moment van meten drie jaar of langer uit zorg zijn.
Wat als alleen de abstinente patiënten deelnemen aan het onderzoek?
Soms wordt de vraag gesteld of enkel mensen die nog abstinent zijn reageren op de vragenlijst. Stel dat alle niet-respondenten (55%) opnieuw in gebruik zouden zijn, dan zou het abstinentiepercentage nog steeds rond de 35% liggen. In werkelijkheid zal dit hoger zijn. Uit een telefonische steekproef in 2021 bleek dat er uiteenlopende redenen waren om niet deel te nemen, en het zijn zeker niet allemaal mensen met een terugval.
Ex-drugspatiënten drinken nog wel eens alcohol
Bij SolutionS-Center werken we toe naar totale abstinentie van verslavende middelen en processen. Toch blijkt dat 15% van de ex-drugspatiënten na drie jaar nog alcohol gebruikt. Dit percentage ligt het eerste jaar na behandeling aanzienlijk hoger.
- Mensen die stoppen met drugs blijven vaker alcohol drinken dan andersom.
- Op termijn stopt de helft daarvan alsnog volledig met alcoholgebruik.
Driekwart van de succesvol gestopte alcoholpatiënten is volledig abstinent
Van de patiënten die succesvol stopten met alcoholgebruik, is 76% volledig abstinent van alle verslavende middelen en processen. Onder ex-drugsgebruikers ligt dit lager: 58%.
Interessant is dat medicijngebruik onder ex-alcoholgebruikers twee keer zo hoog lijkt als bij ex-drugsgebruikers (de abstinentie zakt met respectievelijk 16% en 8%). Een mogelijke verklaring is dat alcoholgebruikers gemiddeld ouder zijn en vaker medicatie nodig hebben. Ook lijken sommige verslavende medicijnen qua effect meer op alcohol dan op andere middelen.
Andersom gokken of gamen de ex-drugsgebruikers juist tweemaal zo vaak als de ex-alcoholgebruikers: 12% om 6%. Ook hier is de gemiddelde leeftijd mogelijk een verklarende factor.
Zelfhulpgroepen zijn een belangrijke steun in het herstelproces
Stoppen met gebruik is slechts de eerste stap richting duurzaam herstel. We stimuleren patiënten actief om zich aan te sluiten bij zelfhulpgroepen, zoals de Anonieme Alcoholisten (AA) of andere varianten. Nederland telt momenteel ruim 1.000 bijeenkomsten per week.
Bijna alle patiënten van SolutionS-Center maken tijdens hun behandeling kennis met zo’n groep (95%).
Uit ons onderzoek blijkt dat van de patiënten die goed herstellen, 70% regelmatig een zelfhulpgroep bezoekt. Bij de groep die niet goed in herstel is, heeft juist 70% geen bijeenkomsten bezocht. Dit suggereert dat zelfhulpgroepen daadwerkelijk bijdragen aan abstinentie.
Dit komt overeen met uitkomsten van andere studies, zoals het REC-PATH onderzoek naar herstel bij 700 patiënten (Best, 2021 – https://biblio.ugent.be/publication/8729921). Zelfhulpgroepen in combinatie met professionele behandeling leveren significant betere resultaten op.
De kwaliteit van leven loopt snel op na start behandeling
De kwaliteit van leven in herstel neemt snel toe na de start van een behandeling. We meten de kwaliteit van leven met de MANSA-vragenlijst. Dat doen we voor, tijdens en na de behandeling en in het herstelonderzoek.
Patiënten in goed herstel groeien geleidelijk terug naar het gemiddelde niveau van kwaliteit van leven in Nederland. Dat men gemiddeld twee jaar na behandeling nog niet helemaal op dat niveau zit, sluit aan bij het inzicht dat herstel vijf jaar duurt voordat het als stabiel wordt beschouwd.
Verslaving is een moeilijk behandelbare ziekte
Grofweg een derde herstelt nooit van en een derde pas na meerdere pogingen. Er zijn ook veel mensen die zonder professionele hulp hun herstel vinden. Uiteindelijk herstelt zo’n 60% van een verslaving. De cijfers van SolutionS-Center komen wat gunstiger uit.
- Na behandeling heeft zo’n 19% nog een terugval gehad in alcoholgebruik en 35% in drugsgebruik.
- Na drie jaar is circa 85% abstinent.
Een verklaring is dat veel patiënten pas bij Solution-Center aankloppen na het volgen van andere behandelingen, en hier hun herstel vinden. Er is natuurlijk ook een (kleinere) groep die na SolutionS-Center ook nog elders in zorg komt.
Afsluitend: het gaat om abstinentie op lange termijn
Bij SolutionS-Center zien we verslaving als een chronische ziekte, vergelijkbaar met hoge bloeddruk of diabetes. Deze aandoeningen kennen overeenkomsten in erfelijkheid, behandeltrouw en terugkerende symptomen. Het is daarom niet gek dat mensen die gestopt zijn met hun gebruik in de eerste jaren nog wel eens oud gedrag vertonen. Net als een verhoogde suikerspiegel of een verhoogde bloeddruk. En daarom blijven wij patiënten tot enkele jaren na hun behandeling opvolgen.
We hopen dat onze onderzoeksresultaten andere instellingen inspireren om dit initiatief op te volgen. We staan altijd open om kennis te delen en samenwerking te bevorderen.
- https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0193841×07307771
- https://biblio.ugent.be/publication/8729921
Auteur: Michael de Munnik
Foto door Tetyana Kovyrina, Pexels
